Dieta refluksowa

Zalecenia dietetyczne - refluks

Nazywana również refluksem żołądkowo-przełykowym, to cofanie się treści żołądkowej do przełyku spowodowane najczęściej nieprawidłowym działaniem mięśnia dolnego zwieracza przełyku. Występowanie refluksu może być związane także m.in. z zaburzeniami opróżniania żołądka czy ciążą. Wystąpieniu choroby sprzyjają czynniki środowiskowe takie jak nieprawidłowy sposób odżywiania, nadmierna masa ciała, mała aktywność fizyczna, stres, palenie tytoniu czy nadużywanie alkoholu. Do charakterystycznych objawów oprócz cofania się treści żołądkowej należą: puste odbijanie, zgaga oraz nudności. Modyfikacje dietetyczne oraz normalizacja masy ciała u osób z nadwagą i otyłością stanowią obok leczenia farmakologicznego istotny element terapii w chorobie refluksowej przełyku. Wdrożenie zaleceń obejmujących zmianę stylu życia pozwala na zmniejszenie, a nawet ustąpienie objawów takich jak odbijanie czy zgaga. Postępowanie dietetyczne polega przede wszystkim na unikaniu w diecie produktów, po zjedzeniu których dochodzi do wystąpienia dolegliwości, a także regularnym spożywaniu niewielkich objętościowo posiłków

Najważniejsze zalecenia żywieniowe

1. Spożywaj 3-4 posiłki dziennie, w regularnych odstępach czasowych (co 3-4 godziny). Ostatni posiłek spożywaj 3-4 godziny przed snem.
2. Spożywaj posiłki bez pośpiechu w celu uniknięcia połykania dużych ilości powietrza i w spokojnej atmosferze.
3. Staraj się nie pić płynów w trakcie i zaraz po posiłku dlatego, zwiększa to objętość treści żołądka i rozrzedza soki trawienne, trudniej i dłużej trawisz.
4. Spożywaj posiłki o umiarkowanej temperaturze, aby nie podrażniać przełyku. Unikaj spożywania potraw gorących i zimnych.
5. Stosuj odpowiednie techniki kulinarne. Unikaj smażenia z dodatkiem tłuszczu. Wskazane jest gotowanie, gotowanie na parze, duszenie oraz pieczenie bez dodatku tłuszczu.
6. Wyeliminuj z diety produkty i potrawy, których spożycie powoduje nasilenie dolegliwości. Najczęściej do nasilenia objawów przyczyniają się:

• produkty i potrawy tłuste, które długo zalegają w żołądku np. tłuste mięsa, wędliny, sery pleśniowe i dojrzewające, sery topione, śmietana, chipsy, frytki, potrawy smażone, kakao i wyroby czekoladowe;
• produkty i potrawy mogące podrażnić błonę śluzową przełyku i/lub pobudzać wydzielanie soku żołądkowego np. musztarda, sos winegret, ketchup, owoce cytrusowe i soki z tych owoców, pomidory i przetwory z pomidorów, ostre przyprawy, gumy do żucia, mięta;
• napoje gazowane, gaz powoduje zwiększenie objętości żołądka.

Zakres restrykcji pokarmowych należy zawsze ustalać indywidualnie ze specjalistą.

 

Aktywność fizyczna i inne elementy stylu życia

1. Zadbaj o regularną aktywność fizyczną. Wysiłek fizyczny o umiarkowanej intensywności może być pomocny w leczeniu choroby refluksowej m.in. poprzez wzmocnienie mięśni przepony. Zgodnie z zaleceniami każdego dnia należy wykonywać co najmniej 30-minutowy, umiarkowany wysiłek fizyczny np. spacer, marszobiegi, jazda na rowerze lub pływanie.
2. Niewskazane jest wykonywanie ćwiczeń bezpośrednio po posiłku. Warto również unikać ćwiczeń zwiększających ciśnienie w obrębie jamie brzusznej np. dźwigania ciężarów, skłonów. Możesz skonsultować się ze specjalistą do spraw aktywności fizycznej lub fizjoterapeutą, by odpowiednio dopasować do swoich możliwości rodzaj ćwiczeń, czas ich trwania oraz częstotliwość.
3. Ogranicz lub wyeliminuj alkohol z diety. Alkohol może działać drażniąco na błonę śluzową przełyku, zmniejszać napięcie jego dolnego zwieracza oraz pobudzać wydzielanie soku żołądkowego.
4. Zrezygnuj z palenia tytoniu. Palenie może zmniejszać napięcie dolnego zwieracza przełyku, pogarszać perystaltykę przełyku oraz wywoływać kaszel, co zwykle nasila objawy choroby.
5. Jeżeli jesteś narażony na stres, wypracuj sposób radzenia sobie z nim. Przydatne będą techniki relaksacyjne oparte na uważności i medytacji, ćwiczenia oddechowe lub joga.
6. Zrezygnuj z noszenia odzieży i bielizny uciskającej okolice jamy brzusznej.
7. Śpij w pozycji z wyżej uniesioną głową (np. ze specjalnym klinem), zwłaszcza jeśli odczuwasz dolegliwości w nocy.
8. Bezpośrednio po spożyciu posiłku nie kładź się, by uniknąć nasilenia objawów choroby.

 

 

Produkty zalecane i niezalecane przy chorobie refluksowej

 

Warzywa

Zalecane: warzywa w formie obranej i przetworzonej termicznie (gotowane/pieczone) na surowo te, które są dobrze tolerowane, ziemniaki gotowane i pieczone,

Niezalecane: warzywa z dodatkiem tłustych sosów, zasmażek warzywa w occie, konserwowe czosnek, cebula, por, szparagi, pomidory i przetwory z pomidorów (np. przecier, koncentrat), kapusta, papryka, rzodkiewka, jeśli są źle tolerowane, ziemniaki z dodatkiem tłustych sosów, zasmażki, śmietany, masła smażone frytki, chipsy placki ziemniaczane smażone na tłuszczu

 

Owoce

Zalecane: owoce dobrze tolerowane, niekwaśne, owoce suszone w umiarkowanych ilościach
Niezalecane: owoce kandyzowane, owoce w syropach, owoce cytrusowe (cytryny, pomarańcze, mandarynki, limonki, grejpfruty), kiwi

 

Produkty zbożowe

Zalecane: mąka pszenna drobne kasze: kuskus, manna, kukurydziana biały ryż jasne makarony: pszenne, ryżowe pieczywo jasne pszenne i mieszane, pieczywo graham płatki zbożowe naturalne: owsiane, jęczmienne, orkiszowe, żytnie, jeśli są dobrze tolerowane

Niezalecane: pieczywo cukiernicze, pieczywo tostowe, bułki maślane płatki śniadaniowe z dodatkiem cukru (kukurydziane, czekoladowe, muesli, crunchy) pieczywo razowe, pełnoziarniste ryż: brązowy, dziki, czerwony makaron pełnoziarnisty: pszenny, żytni, gryczany, orkiszowy kasza gruboziarnista: gryczana, jęczmienna pęczak

 

Ryby i przetwory rybne

Zalecane: chude lub tłuste ryby morskie i słodkowodne, np. dorsz, sola, morszczuk, miruna, sandacz, leszcz, szczupak, okoń} w umiarkowanych ilościach ryby tłuste (makrela, łosoś, halibut, karp, śledzie i inne ryby w olejach roślinnych,
Niezalecane: konserwy rybne, kawior, ryby wędzone, w oleju, tłustych sosach na bazie śmietany

 

Mleko i produkty mleczne

Zalecane: mleko o obniżonej zawartości tłuszczu (do 2%) produkty mleczne naturalne (bez dodatku cukru), fermentowane, o zawartości tłuszczu do 3%: jogurty, kefiry, maślanka, skyr, serki ziarniste, zsiadłe mleko, chude i półtłuste sery twarogowe, mozzarella light, serki kanapkowe (w umiarkowanych ilościach)
Niezalecane: pełnotłuste mleko mleko skondensowane śmietana, śmietanka do kawy jogurty owocowe z dodatkiem cukru, desery mleczne sery: pełnotłuste białe i żółte, topione, typu feta, pleśniowe typu brie, camembert, roquefort, pełnotłusta mozzarella, mascarpone

 

Jaja

Zalecane: jaja gotowane na miękko i twardo, w koszulce, jajecznica, omlet smażony bez tłuszczu lub na niewielkiej jego ilości
Niezalecane: jaja smażone na dużej ilości tłuszczu (np. maśle, boczku, smalcu, słoninie), jaja z majonezem

 

Mięso i przetwory mięsne

Zalecane: chude mięsa bez skóry: cielęcina, kurczak, indyk, królik w umiarkowanych ilościach chuda wołowina i wieprzowina: (np. schab, polędwica) chude wędliny, najlepiej domowe: polędwica, szynka gotowana, wędliny drobiowe, pieczony schab, pieczona pierś z indyka/kurczaka Niezalecane: tłuste mięsa: wieprzowina, wołowina, baranina, gęś, kaczka tłuste wędliny: (np. baleron, salami, salceson, boczek, mielonki) konserwy mięsne, wędliny podrobowe, pasztety, parówki, kabanosy, kiełbasy

 

Nasiona roślin strączkowych i ich przetwory

Zalecane: pasty z nasion roślin strączkowych w umiarkowanych ilościach mąka sojowa, napoje sojowe bez dodatku cukru, przetwory sojowe: tofu, tempeh makarony z nasion roślin strączkowych (np. z fasoli, grochu) jeśli są dobrze tolerowane
Niezalecane: wszystkie nasiona roślin strączkowych, np. soja, ciecierzyca, groch, soczewica, fasola, bób jeśli są źle tolerowane niskiej jakości gotowe przetwory strączkowe (np. parówki sojowe, kotlety sojowe w panierce, pasztety sojowe, burgery wegetariańskie)

 

Tłuszcze

Zalecane: oliwa z oliwek, olej rzepakowy, lniany (tylko na zimno)
Niezalecane: mieszanki masła z olejami roślinnymi niezawierające oleju palmowego margaryny miękkie masło i masło klarowane smalec, słonina, łój margaryny twarde (w kostce) oleje tropikalne: palmowy, kokosowy majonez

 

Orzechy, pestki, nasiona

Zalecane: rozdrobnione orzechy, pestki i nasiona, jeśli są dobrze tolerowane

Niezalecane: orzechy, pestki i nasiona w całości, jeśli są źle tolerowane orzechy i pestki: solone, w czekoladzie, w karmelu, miodzie, posypkach, panierkach

 

Cukier i słodycze, słone przekąski

Zalecane: W umiarkowanych ilościach: przeciery owocowe, musy, sorbety bez dodatku cukru jogurt naturalny z owocami, jogurt owocowy bez dodatku cukru słodziki naturalne (np. ksylitol, stewia, erytrytol niskosłodzony dżem, kisiele i galaretki bez dodatku cukru, domowe wypieki bez dodatku cukru
Niezalecane: kakao, czekolada i wyroby czekoladowe cukier (np. biały, trzcinowy, brązowy, kokosowy) miód, syrop klonowy, daktylowy, z agawy słodycze o dużej zawartości cukru i tłuszczu (np. ciasta, ciastka, batony, chałwa, pączki, faworki, cukierki) słone przekąski (np. chipsy, słone paluszki, prażynki, krakersy, nachosy, chrupki)

 

Napoje

Zalecane: woda niegazowana napoje bez dodatku cukru (np. kawa zbożowa, napary ziołowe i owocowe, kompoty) w ograniczonych ilościach słabe napary kawy i herbaty niektóre soki warzywne i owocowe w ograniczonych ilościach

Niezalecane: mocne napary kawy i herbaty napar mięty napoje alkoholowe napoje gazowane napoje z dodatkiem cukru napoje energetyzujące nektary, syropy owocowe wysokosłodzone czekolada do picia, kakao soki z owoców cytrusowych sok pomidorowy

 

Przyprawy i sosy

Zalecane: zioła świeże i suszone jednoskładnikowe (np. bazylia, oregano, zioła prowansalskie, kurkuma, cynamon, imbir) mieszanki przypraw bez dodatku soli domowe sosy sałatkowe na bazie niewielkiej ilości oleju lub jogurtu sól w ograniczonej ilości

Niezalecane: mieszanki przypraw zawierające dużą ilość soli mięta kostki rosołowe płynne przyprawy wzmacniające smak gotowe sosy, marynaty, ostre przyprawy, ocet

 

Obróbka technologiczna potraw

Zalecane: gotowanie w wodzie, na parze grillowanie (grill elektryczny, patelnie grillowe) pieczenie w folii, pergaminie, rękawie, naczyniu żaroodpornym smażenie bez dodatku tłuszczu duszenie bez obsmażania Okazjonalnie możesz użyć niewielkiej ilości zalecanego tłuszczu roślinnego, np. oliwy z oliwek lub oleju rzepakowego.
Niezalecane: smażenie na głębokim tłuszczu duszenie z wcześniejszym obsmażeniem pieczenie w dużej ilości tłuszczu panierowanie

 

Bibiografia:
Grzymisławski M. (red.): Dietetyka kliniczna, PZWL, Warszawa, 2019,
Włodarek D., Lange E. (red.): Współczesna dietoterapia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2022

 

Opracowała:

Małgorzata Krawczyk
dietetyk, psychodietetyk

Tel. 603 817 200